Wadium jest pierwszym formalnym zabezpieczeniem przetargu dla zamawiającego, który otrzymuje wadium od każdego wykonawcy chcącego przedstawić swoją ofertę w prowadzonym przetargu. Wysokość wadium jest zależna od całkowitej wartości zamówienia, a jego wpłacenie jest w wielu zamówieniach wymogiem uczestnictwa wykonawcy w przetargu.
Jakie są formy wnoszenia wadium przy zabezpieczaniu przetargu i kto ustala wybór właściwej formy zabezpieczenia?
Rola wadium przy zabezpieczaniu przetargu
Podstawowym założeniem wadium określonym w Prawie zamówień publicznych oraz Kodeksie cywilnym jest możliwość zabezpieczenia dotrzymania warunków umowy przetargowej przez wykonawców, którzy zgłoszą swoją ofertę do przetargu. Wadium służy przede wszystkim zamawiającemu, który musi mieć pewność że zgłaszający się wykonawcy są w stanie wykonać ofertę i zrealizować zamówienie oraz że uczestniczą w przetargu z pełną odpowiedzialnością za swoją ofertę – wadium ma stanowić zabezpieczenie, by ci nie wycofali się z umowy po wygraniu przetargu.
Dopuszczalne formy wnoszenia wadium
Zamawiający ustanawia wysokość wadium na podstawie wartości całego zamówienia, jednak nie może podejmować decyzji co do formy, w jakiej wadium zostanie wniesione przez wykonawców. Katalog dostępnych form został określony przez Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym zamawiający nie może wymagać złożenia wadium w innej formie niż ustanowionej przez ustawę, a wykonawca nie może złożyć go w formie nie wymienionej w katalogu – każda forma spoza katalogu będzie oznaczała brak akceptacji wadium.
Art. 45 ust. 6 Prawa zamówień publicznych wymienia następujące formy wadium:
- Kwota pieniężna. Wadium w formie pieniężnej może zostać przekazane w ręce zamawiającego wyłącznie w formie przelewu na jego rachunek bankowy, zgodnie z przepisem art. 45 ust. 7 Prawa zamówień publicznych. Nie dopuszcza się wadium przekazanego w formie gotówki do rąk własnych, a więc każdy inny sposób przekazania ustalonej kwoty pieniężnej jest równoznaczny z niewykonaniem wymogów wadium i nie złożeniem odpowiedniego zabezpieczenia.
- Poręczenie bankowe. Wadium w takiej formie jest umową, w ramach której bank, jako poręczyciel, zobowiązuje się wypłacić wadium dla zamawiającego w razie gdyby wykonawca nie wywiązał się z tego obowiązku. Bank składa oświadczenie poręczenia na piśmie, z oryginałem przekazanym do zamawiającego wraz z ofertą wykonawcy. Poręczenie bankowe dokonywane jest na czas określony, w okresie związania trwania oferty. Na podobnej zasadzie działają wszystkie poręczenia wadialne, o które można starać się także w Funduszach Poręczeń Kredytowych lub spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.
- Gwarancja bankowa. W ramach gwarancji bank (gwarant) zobowiązuje się, że po spełnieniu przez zamawiającego określonych warunków zapłaty, bank wykona świadczenie pieniężne na rzecz zamawiającego. Forma ta działa na zasadzie zbliżonej do poręczenia bankowego, przy czym należy zaznaczyć że bank zawsze pobiera prowizję z tytułu udzielenia gwarancji płatną dodatkowo przez wykonawcę zgłaszającego się do przetargu i ubiegającego się o taką gwarancję.
- Gwarancja ubezpieczeniowa. Choć nie jest regulowana dodatkowymi przepisami szczegółowymi, a jedynie przepisami Kodeksu cywilnego, gwarancja ubezpieczeniowa jest traktowana jako jedna z form wadium dla zamówień publicznych i przewiduje, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający (wykonawca) zobowiązuje się zapłacić składkę. Zamawiający jest, zgodnie z założeniami wadium, całkowicie zwolniony z odpowiedzialności za niedotrzymanie umowy przez wykonawcę.
Wysokość należnego wadium
W przypadku zamówień publicznych, wadium stanowi warunek udziału w przetargu jeśli wartość zamówienia jest równa lub przewyższa unijne progi. Dla pozostałych przetargów decyzja o ustanowieniu wadium pozostaje zwykle w decyzji organu zamawiającego, przy czym ze względu na oferowane zabezpieczenie wadium stosuje się w znacznej większości przypadków.